Podsumowanie artykułu
- Dostępność cyfrowa to dziś obowiązek prawny i oczekiwanie użytkowników stron internetowych — wymaga spełnienia zasad WCAG (Web Content Accessibility Guidelines).
- Istniejące strony internetowe należy dostosowywać poprzez audyt dostępności treści i kodu HTML, ocenę kontrastów, struktury nagłówków oraz obsługi dynamicznych elementów zgodnie z WCAG 2.1 AA.
- Nowe serwisy internetowe powinny uwzględniać wymagania dostępności już na etapie projektowania UX/UI — szczególnie kolejność focusowania, kontrasty i intuicyjną nawigację.
- Podział ról: Developerzy odpowiadają za zmiany w kodzie i interfejsach, redaktorzy treści za poprawną publikację zgodną z WCAG (np. alternatywne opisy, struktura nagłówków).
- Eksperci ds. dostępności powinni być zaangażowani od początku projektu, by szybko eliminować bariery i ograniczać kosztowne poprawki po wdrożeniu.
- Dostępność to proces: obejmuje również dostępne dokumenty (PDF, DOC), deklaracje dostępności oraz długofalową strategię zgodności treści internetowych z WCAG.
- Szkolenia i konsultacje dla zespołów projektowych i redaktorskich są kluczowe, aby utrzymać wysoką jakość dostępności cyfrowej na wszystkich etapach rozwoju strony internetowej.
Dostępność cyfrowa nie jest już tylko dobrą praktyką. W wielu przypadkach to obowiązek prawny i standard, którego oczekują użytkownicy. Wdrożenie zasad WCAG (Web Content Accessibility Guidelines) w serwisie internetowym to proces, który wymaga przemyślanego podejścia i współpracy wielu zespołów: projektantów, redaktorów, developerów i konsultantów ds. dostępności. W tym artykule przedstawiamy praktyczne podejście do implementacji WCAG — zarówno w przypadku budowy nowego serwisu, jak i dostosowywania już istniejącego. Naszym punktem wyjścia będzie określenie, czy standardy dostępności cyfrowej będziemy wdrażać na nowej stronie internetowej, czy też będzie to dostosowywanie strony już istniejącej. Odpowiedź na to pytanie determinuje dalszy scenariusz naszych działań.
Wdrażanie WCAG w już istniejących stron internetowych
W przypadku serwisów, które już funkcjonują, wdrażanie dostępności treści internetowych powinno rozpocząć się od rzetelnej diagnozy obecnego stanu. Kluczowym krokiem jest przeprowadzenie audytu dostępności zgodnego z wytycznymi WCAG 2.1 na poziomie AA. Taki audyt obejmuje zarówno analizę techniczną, jak i ocenę treści publikowanych na stronie.
Po stronie technicznej sprawdzana jest poprawność kodu HTML, zastosowanie atrybutów ARIA, struktura semantyczna dokumentu (czyli sposób użycia nagłówków, list, przycisków, linków) oraz ogólna dostępność serwisu z poziomu klawiatury i czytników ekranu. Weryfikowane są także dynamiczne komponenty interfejsu, jak rozwijane menu, karuzele, okna modalne czy formularze. Wszystkie te elementy muszą być obsługiwalne i zrozumiałe dla użytkowników z niepełnosprawnościami.
Analizie podlegają również treści, czyli wszystko to, co edytowane jest bezpośrednio przez redaktorów za pomocą systemu CMS. W tym zakresie kluczowe jest sprawdzenie, czy obrazy posiadają alternatywne opisy (tzw. alt tagi), czy treści mają odpowiednią strukturę nagłówków, czy są logicznie podzielone i zrozumiałe oraz czy spełniają minimalne wymagania kontrastu kolorystycznego. Oceniana jest również poprawność językowa, dostępność dokumentów do pobrania (PDF, DOC, itp.) oraz czytelność linków i przycisków.
Zespół developerski odpowiada przede wszystkim za zmiany wymagające ingerencji w kod. Może to obejmować m.in. poprawę struktury nagłówków w szablonach, dodanie odpowiednich etykiet do formularzy, zapewnienie pełnej nawigacji klawiaturowej czy wdrożenie ról ARIA w elementach interaktywnych. Często również konieczne są poprawki w JavaScript lub refaktoryzacja komponentów, które wcześniej nie były projektowane z myślą o dostępności.
Redaktorzy treści mają do odegrania równie istotną rolę. To oni odpowiadają za to, by każda nowa treść publikowana w serwisie była zgodna z zasadami dostępności. Muszą wiedzieć, jak poprawnie tworzyć alternatywy tekstowe, jak strukturyzować tekst przy pomocy nagłówków, jak pisać zrozumiale i unikać skrótów czy zbyt specjalistycznego języka. Istotna jest również ich rola w zakresie stosowania odpowiednich kontrastów w grafikach czy poprawnego opisywania dokumentów dostępnych do pobrania.
Ważnym uczestnikiem tego procesu jest także zespół UX/UI, choć ich rola w przypadku już zrealizowanego projektu bywa bardziej złożona. W praktyce serwisy internetowe są często projektowane przez zewnętrzne firmy lub wewnętrzne zespoły, które po wdrożeniu nie biorą już udziału w dalszym utrzymaniu serwisu. To powoduje, że przy wdrażaniu dostępności w istniejącej stronie dostęp do zespołu UX/UI może być ograniczony lub wręcz niemożliwy. Mimo to wszelkie zmiany, które wpływają na wygląd, strukturę lub funkcjonalność interfejsu użytkownika, powinny być skonsultowane z projektantami UX/UI, nawet jeśli oznacza to zaangażowanie nowych specjalistów lub podmiotów zewnętrznych.
Współpraca ta jest kluczowa zwłaszcza wtedy, gdy audyt dostępności wykazuje potrzebę istotnych zmian w architekturze informacji, układzie treści, nawigacji czy elementach wizualnych, takich jak kontrasty kolorów, rozmiary czcionek lub hierarchia wizualna komponentów. Projektanci UX/UI są wtedy odpowiedzialni za przeprojektowanie tych elementów tak, aby nie tylko spełniały standardy WCAG, ale były także funkcjonalne i estetyczne.
Dlatego ważne jest, aby proces wdrażania dostępności przewidywał możliwość elastycznego włączania specjalistów UX/UI — także w przypadku, gdy nie byli oni częścią zespołu projektowego w początkowej fazie tworzenia serwisu.
Taki podział kompetencji pozwala efektywnie zarządzać procesem dostosowania strony internetowej i daje pewność, że zapewnienie dostępności cyfrowej to nie jednorazowy projekt, ale będzie ona stale wspierana przez wszystkie osoby zaangażowane w rozwój i utrzymanie serwisu internetowego.
Standardy dostępności cyfrowej na nowej stronie internetowej
W przypadku nowo powstającego serwisu internetowego kluczowe jest, aby zasady dostępności były uwzględniane już na najwcześniejszych etapach — nie tylko podczas kodowania, ale już w fazie projektowania makiet i tworzenia warstwy graficznej.
Już na etapie makiet i designu należy zwrócić uwagę na konkretne aspekty wpływające na dostępność dla użytkowników z różnymi potrzebami. Jednym z nich jest kontrast kolorystyczny. Projektując elementy interfejsu, należy zadbać o to, aby teksty były czytelne na tle przycisków, grafik i bloków kolorystycznych. WCAG precyzyjnie określa minimalne poziomy kontrastu, które powinny być spełnione,
Kolejną istotną kwestią jest tzw. kolejność focusowania, czyli to, jak użytkownik porusza się po stronie przy użyciu klawiatury (np. klawisza Tab). Elementy interaktywne powinny być dostępne w logicznej, przewidywalnej kolejności, która odpowiada ich rozmieszczeniu wizualnemu. Zaniedbanie tego aspektu może skutkować dezorientacją i utrudnieniami w korzystaniu z witryny bez użycia myszy.
Nie można też zapominać o zgodności interfejsu z WCAG w zakresie interakcji i nawigacji. Już na poziomie prototypu warto zaplanować, jak będą zachowywać się poszczególne elementy — przyciski, formularze, menu rozwijane — i czy ich działanie będzie intuicyjne i zrozumiałe dla wszystkich użytkowników, w tym tych korzystających z czytników ekranu.
Ważnym etapem jest także wspólne planowanie roli redaktorów i developerów w utrzymaniu dostępności serwisu. Już podczas projektowania warto określić, które elementy dostępności będą konfigurowalne przez redaktorów za pomocą CMS-a, na przykład możliwość dodawania tekstów alternatywnych do obrazów, tworzenia nagłówków w prawidłowej strukturze czy przypisywania odpowiednich znaczników językowych. Pozwala to później na efektywne zarządzanie treścią bez ingerencji w kod.
Z drugiej strony, niektóre obszary — takie jak pełna obsługa interfejsu za pomocą klawiatury, zapewnienie odpowiednich ról ARIA w komponentach dynamicznych czy wdrożenie dostępnych formularzy — będą wymagały wsparcia ze strony zespołu developerskiego. Taki podział odpowiedzialności pozwala uniknąć nieporozumień i znacząco usprawnia proces realizacji.
Na koniec warto podkreślić, jak istotna jest obecność eksperta ds. dostępności już na etapie projektowania. Jego udział w procesie tworzenia makiet i interfejsów pozwala szybko wychwycić potencjalne bariery dostępności i wprowadzić rozwiązania, które będą zgodne z wytycznymi WCAG 2.1. To także oszczędność czasu i kosztów. Błędy wykryte później, już po wdrożeniu, są znacznie trudniejsze (i droższe) do naprawienia.
Co jeszcze warto uwzględnić przy wdrażaniu standardów WCAG?
Choć wiele osób utożsamia dostępność cyfrową z „techniczną checklistą”, rzeczywistość jest znacznie bardziej złożona. Wdrożenie WCAG w serwisie internetowym to proces wieloetapowy, który wymaga nie tylko znajomości wytycznych, ale też odpowiedniego wsparcia eksperckiego, dokumentacji, przemyślanej strategii i dobrej współpracy między różnymi zespołami.
Pierwszym obszarem, który warto uwzględnić, jest tworzenie dostępnych materiałów. Chodzi tu przede wszystkim o zapewnienie, że wszystkie treści publikowane w serwisie — nie tylko same strony, ale również załączniki i dokumenty — będą możliwe do odczytania i zrozumienia przez każdego użytkownika. Przykładem są pliki PDF, które bardzo często stanowią barierę dla osób korzystających z czytników ekranu. Wsparcie w generowaniu dokumentów w formacie dostępnych PDF-ów może znacząco poprawić jakość komunikacji z użytkownikami.
Równie ważna jest analiza makiet UX i UI pod kątem dostępności jeszcze przed wdrożeniem — na etapie prototypowania i projektowania interfejsu. Dzięki temu można wcześnie zidentyfikować potencjalne problemy i zaproponować alternatywne rozwiązania. Doradztwo techniczne w tym zakresie obejmuje również rekomendacje dotyczące kontrastów, struktury nawigacyjnej, obsługi klawiatury czy odpowiedniego zachowania komponentów dynamicznych.
Dostępność dotyczy nie tylko prostych stron internetowych, ale również złożonych serwisów transakcyjnych. Ich dostosowanie do wytycznych WCAG 2.1 AA bywa szczególnie wymagające, ze względu na obecność wielu interaktywnych komponentów, takich jak formularze, przyciski, rozwijane listy czy moduły logowania. Dlatego tak istotne jest zaangażowanie zespołu developerskiego, który będzie w stanie skutecznie wdrożyć techniczne zalecenia wynikające z audytu dostępności.
Ważnym elementem całego procesu jest również dokumentacja. Obejmuje ona między innymi przygotowanie deklaracji dostępności — oficjalnego dokumentu, który informuje użytkowników o stanie dostępności serwisu oraz planowanych działaniach naprawczych. To również tworzenie dokumentacji na potrzeby nadzorczych instytucji publicznych, potwierdzającej spełnienie wymagań wynikających z ustawy o dostępności cyfrowej.
Dostępność cyfrowa powinna być również częścią długofalowej strategii działania organizacji. Przygotowanie takiej strategii pozwala ustandaryzować podejście do tworzenia dostępnych treści, wyznaczyć cele, harmonogramy i zakresy odpowiedzialności. To także sposób na zapewnienie, że nowe treści internetowe i funkcjonalności będą zgodne z standardami WCAG już od momentu ich tworzenia.
Aby ten proces był skuteczny, konieczne są regularne konsultacje z zespołami projektowymi oraz szkolenia. W ramach konsultacji eksperci mogą doradzać, jak interpretować wytyczne WCAG w konkretnych przypadkach, wskazywać dobre praktyki i proponować konkretne rozwiązania. Szkolenia natomiast pomagają redaktorom i zespołom IT zdobyć wiedzę i umiejętności potrzebne do samodzielnego tworzenia treści, które są dostępne i zrozumiałe dla wszystkich użytkowników — bez względu na ich ograniczenia.
Wymagania WCAG w praktyce — podsumowanie
Wdrożenie Web Content Accessibility Guidelines (WCAG) to nie jednorazowe działanie, lecz proces wymagający współpracy i przemyślanej strategii. Największym błędem jest traktowanie dostępności jako dodatku na końcu projektu. Zamiast tego powinna być integralną częścią każdego etapu, od projektowania po publikację treści. Niezależnie od tego, czy pracujesz nad nowym serwisem, czy modernizujesz istniejący — dobrze zaplanowane działania przyniosą nie tylko zgodność z przepisami, ale też realnie poprawią doświadczenie użytkowników.
